#Άρθρο στο Βήμα 14 Απριλίου 2012
Μάρτιος, 2010. Στο αμφιθέατρο του υπουργείου Περιβάλλοντος της λεωφόρου Μεσογείων συνεργάτες του τότε πρωθυπουργού κ. Γ. Παπανδρέου καλούν τους παρευρισκόμενους εκπροσώπους των υπουργείων να ανοίξουν τα δημόσια δεδομένα των υπηρεσιών τους και να τα καταστήσουν ελεύθερα και δωρεάν προσβάσιμα στους πολίτες. Πολλοί υπηρεσιακοί παράγοντες αντιδρούν ακαριαία με μια σειρά επιχειρήματα, όπως «μα τα δεδομένα τα πουλάμε», «είναι εμπιστευτικά» και «θα τα δουν οι Τούρκοι!».
Στελέχη της ομάδας ηλεκτρονικής διακυβέρνησης του τότε πρωθυπουργού προσπαθούν να τους μεταπείσουν, εξηγώντας ότι «δεν είναι δυνατόν να αγοράζουν ταυτόχρονα από ιδιωτικές επιχειρήσεις δύο διαφορετικά υπουργεία και δύο διαφορετικές γενικές διευθύνσεις το ίδιο πρόγραμμα, που φτιάχτηκε με δημόσια δεδομένα, πληρώνοντάς το δύο φορές, και μάλιστα να μην μπορούν να το δώσουν σε άλλους κρατικούς φορείς». Ιστορικά, αυτή ήταν η πρώτη «σύγκρουση» που κατεγράφη στους κόλπους του κράτους για το άνοιγμα των δημοσίων δεδομένων και θα ακολουθούσαν κι άλλες.
Ψηφίστηκε, αλλά...
Σύμφωνα με τον Ν. 3882, που απελευθερώνει τα γεωχωρικά δεδομένα στο κοινό, δόθηκαν έξι μήνες στα υπουργεία για τον ενεργοποιήσουν. Ωστόσο από τον Σεπτέμβριο του 2010, όταν και ψηφίστηκε το σχετικό νομοσχέδιο, ως και σήμερα ελάχιστα υπουργεία έχουν ανοίξει τα δεδομένα στο κοινό. Πηγές κοντά στην υπόθεση εντοπίζουν ως παράγοντες αναστολής της εφαρμογής του νόμου την απροθυμία ανώτερων στελεχών της δημόσιας διοίκησης, τη χρήση της πολυνομίας και τις εκάστοτε «διαπλοκές» υπουργείων με φορείς της αγοράς.
Σύμφωνα με έρευνα της ΕΕ, το άνοιγμα των δημοσίων δεδομένων θα δημιουργήσει μια αγορά στο 1,7% του ΑΕΠ της ΕΕ. Η αναλογία στη χώρα μας είναι ακόμη μεγαλύτερη. Ετσι εκτιμάται ότι μακροπρόθεσμα μπορεί να φτιαχτεί ένας νέος κλάδος της οικονομίας με συνολικό κύκλο εργασιών περί τα 3,5 δισ. ευρώ, ο οποίος θα δημιουργήσει χιλιάδες θέσεις απασχόλησης.
Εδώ και πολλά χρόνια τα στοιχεία των υπουργείων έχουν διαρρεύσει σε κύκλους του ιδιωτικού τομέα οι οποίοι μάλιστα έχουν δημιουργήσει κλειστές αγορές. Είναι χαρακτηριστικό ότι διάφοροι υπεργολάβοι έχουν πια όλα τα «εργαλεία» για εκκαθάριση και επικαιροποίηση μητρώων, στους οποίους προσφεύγουν μάλιστα και τραπεζικά ιδρύματα. «Το Δημόσιο παλεύει ακόμη για να στήσει το Μητρώο Πολιτών και έξω στην αγορά εταιρείες ατύπως διαθέτουν αυτά τα στοιχεία προς πώληση» εξηγούν.
Χαρακτηριστικό της πάγιας πρακτικής του Δημοσίου είναι το παράδειγμα των αντικειμενικών αξιών που καθορίζονται από το υπουργείο Οικονομικών, το οποίο στη συνέχεια δίνει την ψηφιοποίηση των στοιχείων σε ιδιωτική εταιρεία και τα αγοράζει εκ νέου. Μάλιστα, το Taxis δεν μπορεί να τις δώσει προς χρήση σε καμία άλλη δημόσια υπηρεσία, ενώ ο ανάδοχος του έργου δύναται να τις πουλά σε δικηγόρους και συμβολαιογράφους. Την ίδια στιγμή το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών τις δίνει δωρεάν!
Το ίδιο πρόβλημα καταγράφεται και μεταξύ του Δημοσίου. Για παράδειγμα, η Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού (ΓΥΣ), η οποία εμπορεύεται τους χάρτες της, έχει συνάψει σχετική σύμβαση με το υπουργείο Περιβάλλοντος. Οταν το υπουργείο αποπειράθηκε να δώσει τα στοιχεία σε άλλους κρατικούς φορείς, η ΓΥΣ απάντησε ότι απαγορεύεται να βγουν... έξω από τη Γραμματεία του υπουργείου!
Οι ορθοεικόνες του Κτηματολογίου κόστισαν 15 εκατ. ευρώ, όμως αυτά τα δεδομένα δεν δίδονται στο κοινό, αφού υπάρχει σχετική απαγορευτική ρήτρα από τον ανάδοχο, ενώ το ίδιο γίνεται και με τις μελέτες του οδικού δικτύου. Αντίστοιχα, είχαν δοθεί 10 εκατ. ευρώ για τα ψηφιακά όρια των περιοχών Νatura, όμως το CD της μελέτης δεν υπάρχει στο υπουργείο Περιβάλλοντος!
Αλλο παράδειγμα στρέβλωσης δημοσίων δεδομένων είναι οι πινακίδες των αυτοκινήτων, για τις οποίες αποτελεί κοινό μυστικό ότι όποιος «λαδώσει» παίρνει τον αριθμό της αρεσκείας του. Αλλα κράτη δημοπρατούν τους αριθμούς και στέλνουν την πινακίδα ταχυδρομικά αντί 300 ευρώ!
Φωτεινά παραδείγματα προόδου, Η κρατική πλατφόρμα GeoData και οι τζάμπα χάρτες
Και όμως, έχει καταγραφεί και σημαντική πρόοδος, όπως εξηγούν αρμόδιοι παράγοντες, και μάλιστα με «μπροστάρηδες» χαμηλόβαθμους υπαλλήλους, οι οποίοι είναι νέοι, καταρτισμένοι, δυναμικοί και ιδιαίτερα παραγωγικοί.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων είχε αρχικά προϋπολογίσει 8,5 εκατ. ευρώ για το ψηφιακό περιουσιολόγιο, που μειώθηκε πια στα 3,5 εκατ. ευρώ, διότι θα πάρει τα δεδομένα δωρεάν από το Δημόσιο. Ενδεικτικά, μόνο από τη χρήση της δωρεάν, κρατικής πλατφόρμας GeoData το Δημόσιο έχει εξοικονομήσει περί τα 20 εκατ. ευρώ. «Πρόκειται για το κίνημα της πατάτας των δημοσίων δεδομένων» τονίζουν. Μέχρι πρότινος ένας μελετητής χρειαζόταν 3.000 ευρώ για να αγοράσει τα δημόσια δεδομένα για τα όρια των δήμων από εταιρείες.
Αλλη περίπτωση ήταν η δουλειά που έγινε στην Πυροσβεστική, η οποία επέβλεπε μέσα από, συνήθως παλιές, φωτογραφίες του Google Earth. Μέσα σε έξι μήνες φτιάχτηκαν ψηφιακές εφαρμογές δωρεάν, μπήκαν GPS στα ελικόπτερα της Πυροσβεστικής και έτσι, σε συνδυασμό με τα γεωχωρικά δεδομένα, το αρχηγείο της Πυροσβεστικής μπορεί πια να εποπτεύει σε πραγματικό χρόνο το εκάστοτε μέτωπο. «Ανοίξαμε κλειδωμένες, ως τότε, πληροφορίες. Και όλα έγιναν τζάμπα, κάτι που λειτουργεί και σαν παράδειγμα» αναφέρουν οι ίδιες πηγές.
Καλό παράδειγμα αξιοποίησης των δημοσίων δεδομένων είναι και τα δρομολόγια του ΟΑΣΑ, διαθέσιμα σε ψηφιακή μορφή, τα οποία ήδη έχουν αξιοποιηθεί από την Google. Σημειωτέον όμως ότι ο Οργανισμός είχε εντάξει στο παρελθόν δύο προγράμματα πολλών εκατομμυρίων ευρώ, χωρίς τελικά να καταστούν ιδιαίτερα χρηστικά.
Στο εξωτερικό, Η αγορά και οι... Ταλιμπάν
Σε άλλα κράτη οι παραγωγικές «ηλεκτρονικές» πρωτοβουλίες προχώρησαν με διακομματική συναίνεση και ουδείς τόλμησε να παρέμβει, ενώ η Βουλγαρία πρόσφατα ανέβασε τα δημόσια δεδομένα της στη Wikipedia. Επίσης, η Δανία ξόδεψε 2 εκατ. ευρώ το 2002 για τον ίδιο λόγο και μόνο από τα φορολογικά έσοδα του κλάδου, που αναδύθηκε, της επεστράφησαν πάνω από 70 εκατ. ευρώ, από τη φορολογία. «Εδώ μας αντιμετωπίζουν σαν Ταλιμπάν, ενώ στο εξωτερικό όλα αυτά τα ζητάει η αγορά προκειμένου να μειώσει το κόστος της λειτουργίας της» σχολιάζουν άνθρωποι που γνωρίζουν τα τεκταινόμενα. Και όμως, όπως σημειώνουν, η Ελλάδα ήταν μία από τις οκτώ χώρες στον κόσμο που ψήφισε το άνοιγμα των δημοσίων δεδομένων τον Οκτώβριο του 2010!
