Ομαδοποίηση (clustering) και ανταγωνιστικότητα των πόλεων
Η ανάρτηση που ακολουθεί αποτελεί προσπάθεια του δικτύου πόλεων Eurocities να αποσαφηνίσει με τον πλέον προσιτό τρόπο το θέμα της ομαδοποίησης το λεγόμενο clustering μέσα από απτά παραδείγματα, καθιστώντας σαφή την αναγκαιότητά του στις μέρες μας για μια Ευρώπη που προσπαθεί να ανακάμψει, και όπου κάποια μέτρα ή πρακτικές αποτελούν χρήσιμα εργαλεία στα χέρια των πολιτικών και των αξιωματούχων αν αξιοποιηθούν κατάλληλα.
Η Οικονομική ομαδοποίηση (clustering) ή απλά ομαδοποίηση είναι όροι που φαίνονται κάθε άλλο παρά κυρίαρχη τάση. Αντίθετα υποδηλώνουν εξειδικευμένες περιοχές οικονομικής πολιτικής όπου μόνο κάποιοι αξιωματούχοι σε κάποιες πόλεις θα ασχολούνταν. Η αλήθεια ωστόσο είναι πολύ διαφορετική , και σε μια περίοδο όπου η Ευρώπη πρέπει να αναδιαρθρωθεί οικονομικά μετά την ύφεση, η ομαδοποίηση (clustering) παρουσιάζεται ιδανικός τρόπος για να διασφαλιστεί η τοπική οικονομική ανάπτυξη και η μελλοντική ανταγωνιστικότητα των Ευρωπαϊκών Πόλεων βασίζεται σε ολοκληρωμένα γερά θεμέλια που θα αυξήσουν την παραγωγικότητα και την εφαρμογή της καινοτομίας.
Το κείμενο που ακολουθεί ( Την μετάφραση επιμελήθηκε η Σοφία Μυρτάκη,οικονομολόγος) προσπαθεί να εξηγήσει τον όρο ομαδοποίηση (clustering) και τις επιδράσεις αυτού με όσο το δυνατόν πιο προσιτό τρόπο. Το αποτέλεσμα είναι οι αξιωματούχοι και οι πολιτικοί που δεν εμπλέκονται στην καθημερινή υποστήριξη της ομαδοποίησης (clustering) να μπορούν να εκτιμήσουν πλήρως την σημασία του τομέα. Τα παραδείγματα της πόλης τονίζονται για να διασφαλιστεί ότι η εφαρμογή των ιδεών και των παρεμβάσεων σε πραγματικό περιβάλλον (πραγματικές συνθήκες) καθίσταται σαφής. Τέλος, διερευνάται η πολιτική σε επίπεδο ΕΕ και το πλαίσιο στήριξης για να διασφαλιστεί ότι αυτοί που συμμετέχουν σε δραστηριότητες ομαδοποίησης (clustering) και ίσως και το έργο της ομάδας εργασίας του Eurocities, έχουν επίγνωση του βαθμού στον οποίο η ομαδοποίηση (clustering) έχει όλο και μεγαλύτερη σημασία σε επίπεδο ΕΕ.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΕΙΣ (clusters);
Θέματα σύνδεσης!
Οι συσπειρώσεις (clusters) μπορούν να γίνουν κατανοητές ως γεωγραφικές συγκεντρώσεις διασυνδεδεμένων επιχειρήσεων, προμηθευτών και οργανισμών σε ένα συγκεκριμένο τομέα. Συγκεντρώνουν ποικιλία συνδεόμενων επιχειρήσεων και ενδιαφερόμενων μερών, καθώς και κυβερνητικούς και άλλους οργανισμούς όπως πανεπιστήμια ή εμπορικές ενώσεις. Είναι σημαντικό, ότι μία συσπείρωση (cluster) δεν αποτελείται απλά από μια ομάδα ομοειδών επιχειρήσεων - για παράδειγμα κατασκευαστές αυτοκινήτων- δεδομένου ότι αυτό θα γινόταν καλύτερα αντιληπτό ως τομέας. Αντίθετα, οι συσπειρώσεις (clusters) αντιπροσωπεύουν πλήρως συγκροτημένες "οικονομίες" ενσωματώνοντας τα ποικίλα συνυφασμένα ενδιαφερόμενα μέρη που εμπεριέχονται στην παραγωγή ενός συγκεκριμένου θέματος του τελικού προϊόντος.
Είναι αλήθεια ότι μία πλήρως λειτουργική συσπείρωση (cluster) βασίζεται σε μία σειρά διασυνδέσεων και αλληλεπιδράσεων. Οι δημόσιοι φορείς συχνά παίζουν ένα συντονιστικό ρόλο, οδηγώντας τις συσπειρώσεις (clusters) μέσα από την ανάπτυξη εταιρικών σχέσεων καθώς επίσης και παρέχοντας πρακτική στήριξη όπως υποδομές ή χρηματοδότηση. Τα πανεπιστήμια και τα άλλα θεσμικά όργανα της γνώσης παρέχουν την εμπειρογνωμοσύνη της έρευνας που ταυτόχρονα ενημερώνουν τη βιομηχανία και αντιδρούν στις ανάγκες της προωθώντας την καινοτομία. Επίσης παρέχουν τις δυνατότητες για γνώση με βάση νεοσύστατες εταιρείες που μπορούν να επωάζονται μέσα σε μία ευρύτερη συσπείρωση (cluster). Η παρουσία άλλων παραγόντων όπως των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και οργανισμών μέσων μαζικής ενημέρωσης μπορεί να λειτουργήσουν ως άξονας για την επιτυχία μίας συσπείρωσης (cluster), παρέχοντας οικονομική στήριξη και υψηλά επίπεδα ορατότητας για τη βελτίωση των συνολικών αποτελεσμάτων της.
Οργανισμός και Στήριξη
Οι οργανισμοί για την προώθηση και τη διαχείριση της συνεργασίας των συσπειρώσεων (clusters) είναι ζωτικής σημασίας. Οι συσπειρώσεις (clusters) μπορούν να αναπτύσσονται γύρω από μία αρχική κεντρική εταιρεία, μιας τοποθεσίας τη συγκεκριμένη δύναμη των πόρων της, όπως των φυσικών πόρων της, ή ακόμα τις συνέπειες του οικισμού όπως την παρουσία πολύμορφου εργατικού δυναμικού ή την υψηλής ποιότητας υποδομών. Είναι πιθανό να παρέχουν προληπτική στήριξη για τις συσπειρώσεις (clusters) και τα τελευταία χρόνια καθώς οι συσπειρώσεις (clusters) έχουν λάβει αυξημένη προσοχή από τους φορείς λήψης αποφάσεων, το ζήτημα της παροχής άμεσης διαχείρισης και στήριξης έχει αυξηθεί σημαντικά. Κατά συνέπεια, μία αποδεκτή έννοια της ομαδοποίησης(clustering) είναι στην πραγματικότητα η "πρωτοβουλία της συσπείρωσης" (cluster initiative) η οποία προϋποθέτει την ύπαρξη κάποιας οργάνωσης και υποστήριξης. Είναι οι λεγόμενες "ελεγχόμενες συσπειρώσεις" (controlled clusters) όπου η ομάδα του Eurocities έχει εστιάσει τις εργασίες της σε αυτό και επίσης η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενδιαφέρεται περισσότερο για αυτό. Η υποστήριξη μπορεί να περιλαμβάνει στρατηγικές ανάπτυξης συσπειρώσεων (clusters) υπό την ηγεσία των πόλεων, προγράμματα χρηματοδότησης ή ακόμα υπεύθυνους για τις συσπειρώσεις (clusters) επιφορτισμένους με την περαιτέρω προώθηση της ανάπτυξης υποδομών και πολιτικών. Που υποστηρίζεται, συντονίζεται ή διαχειρίζεται κατά ένα απτό τρόπο, κάποιες συσπειρώσεις (clusters) αντιπροσωπεύουν έναν αποδοτικό τρόπο για να συγκεντρωθούν πόροι, για να επιτευχθεί η κρίσιμη μάζα και για να συγκεντρωθεί η γνώση και η εμπειρογνωμοσύνη.
Οχι μόνο γεωγραφική εγγύτητα
Υπάρχει μια ποικιλία προοπτικών στο τι είναι πραγματικά η ομαδοποίηση (clustering), αλλά υπάρχει ευρεία συμφωνία για τη ζωτική σημασία της εγγύτητας. Η εγγύτητα υποδηλώνει ότι όσοι περιλαμβάνονται σε συσπειρώσεις (clusters) είναι κοντά μεταξύ τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα συνδέσεις που επιτρέπουν την ανταλλαγή κοινών γνώσεων και συχνά των υποδομών, δευτερογενής γνώση από τα πανεπιστήμια (και ένα τριπλό μοντέλο συνδέσεων- όπως είναι η ομαδοποίηση (clustering) του ιδιωτικού, δημόσιου και πανεπιστημιακού τομέα) και την ευκαιρία για χρηματοδότηση και στήριξη των νεοσύστατων επιχειρήσεων.
Στη σύγχρονη εποχή, η ιδέα μας για την εγγύτητα ή εγγύτητα δεν είναι απαραίτητο να είναι βασισμένη σε γεωγραφική ή φυσική απόσταση. Στις μέρες μας, η πρόοδος στην τεχνολογία των επικοινωνιών σημαίνει ότι με το πάτημα ενός κουμπιού μπορούμε να στείλουμε πληροφορίες σε όλο τον κόσμο στιγμιαία- έτσι ώστε η συνεργασία να μπορεί να λάβει χώρα κατά μήκος των γεωγραφικών αποστάσεων. Πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη μας άλλες "αποστάσεις" που ίσως να εμποδίζουν πραγματικά την αποτελεσματική ομαδοποίηση (clustering). Αυτές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν πολιτιστικές διαφορές και γλωσσικά προβλήματα, διαφορές μεταξύ τεχνολογικών συστημάτων που χρησιμοποιούνται από εταιρείες, τις αποκλίσεις μεταξύ των συνόλων των πελατών που τα μέλη των συσπειρώσεων (clusters) στοχεύουν, τα κενά μεταξύ των επιπέδων δεξιοτήτων των εργαζομένων στις επιχειρήσεις, ή ακόμα και την κοινωνική απόσταση ανάμεσα στους διευθυντές και τους εργαζομένους.
ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΟΙ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΕΙΣ (clusters);
Οδηγώντας στην οικονομία της γνώσης
Προβάλλεται το επιχείρημα ότι ο ανταγωνισμός των δυτικών οικονομιών καθοδηγείται όλο και περισσότερο από τις δεξιότητες και την γνώση, με αποτέλεσμα οι συσπειρώσεις (clusters) να γίνονται όλο και πιο σημαντικές. Ο συλλογισμός για αυτό είναι ότι διαδραματίζουν βασικό ρόλο για τη δημιουργία της γνώσης, την προώθηση της καινοτομίας, την ανάπτυξη των αρμοδιοτήτων και την αύξηση των δεξιοτήτων.
Τα πανεπιστήμια διαδραματίζουν συχνά σημαντικό ρόλο ως μαγνήτες του ταλέντου και των πηγών πολύτιμων γνώσεων.
Η σημασία της οικονομίας της γνώσης μπορεί να εξηγήσει την αυξανόμενη σημασία των συσπειρώσεων ή συνεργατικών σχηματισμών (clusters) στην Ευρωπαϊκή οικονομική πολιτική στην εποχή της ανάπτυξης και των στρατηγικών καινοτομίας, όπως έχει αποδειχθεί στην Ευρωπαϊκή πολιτική της λογοτεχνίας κάτι που θα συζητηθεί αργότερα.
Συνεργασία και Ανταγωνισμός
Θα μπορούσε να αναμένεται ότι τα αυξημένα επίπεδα της συνεργασίας μπορεί να είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας για την επιτυχή ομαδοποίηση (clustering) . Ωστόσο, υποστηρίζεται ότι η βελτίωση του ανταγωνισμού μεταξύ των εταιρειών που συμμετέχουν στην ομαδοποίηση (clustering) πράγματι οδηγεί στην επιτυχία, καθώς οι ανταγωνιστές είναι υπό την πίεση ο ένας από τον άλλο.
Αντί να προωθείται απλά η ανταλλαγή ιδεών, μέσω της συνεργασίας, η ομαδοποίηση (clustering) υποστηρίζεται για την αύξηση της παραγωγικότητας των επιχειρήσεων, με απώτερο σκοπό τόσο την κατεύθυνση και το ρυθμό της καινοτομίας, καθώς και για την τόνωση της δημιουργίας νέων επιχειρήσεων.
Η αλληλεπίδραση εκτείνεται και πέρα από τις απλές επιχειρήσεις, και μπορούμε να δούμε τις σχέσεις ανάμεσα στο πανεπιστήμιο-επιχειρήσεις-δημόσιο τομέα να προωθούν την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα στις πόλεις μέσω της γνώσης και της υποδομής βάσει των εξελίξεων, όπως είναι η βιομηχανία υπό την ηγεσία των ερευνητικών κέντρων. Αλληλεπιδρώντας το ένα με το άλλο τα ενδιαφερόμενα μέρη μέσα σε μία συσπείρωση είναι επίσης σε θέση να αναπτύξουν ένα ισχυρότερο συλλογικό σήμα για να παρουσιαστούν σε μια ευρύτερη σκηνή, ενδεχομένως αυξάνοντας διασυνδέσεις με ευρύτερες αγορές.
Παραγωγικότητα
Η παραγωγικότητα αυξάνεται μέσω της ομαδοποίησης (clustering), καθώς οι εταιρείες έχουν καλύτερη πρόσβαση σε μια άμεσα διαθέσιμη δεξαμενή ταλέντων, όπου προσελκύονται και διατηρούνται από τη συσπείρωση (cluster). Επιπλέον, οι επιχειρήσεις σε ομάδες θα βρουν πρόσβαση σε προμηθευτικές αλυσίδες ευκολότερα, λόγω των πλεονεκτημάτων της συγκέντρωσης και σε πολλές περιπτώσεις οι υποχωρήσεις θα οδηγήσουν σε πιο αποτελεσματική αγοραστική δύναμη. Καθώς προκύπτουν απτά οφέλη όπως είναι αυτά, η παραγωγικότητα επίσης υποβοηθείται από ευκολότερη πρόσβαση σε εξειδικευμένες πληροφορίες μέσα στις συσπειρώσεις (clusters) ή σε δημόσια αγαθά όπως στις βελτιώσεις της υποδομής, ενώ το δέλεαρ αυτών που ασχολούνται με μία συσπείρωση (cluster) και με τις εταιρίες που την αποτελούν μπορεί να αποδειχθεί θελκτικό για τους καταναλωτές. Τέλος, ένα σημαντικό όφελος μπορεί να είναι η «κατευθυνόμενη επίδραση», σύμφωνα με την οποία οι εταιρείες είναι σε θέση να μετρήσουν εύκολα την επιτυχία τους απέναντι σε άλλες εντός της συσπείρωσης, οδηγώντας σε ανταγωνισμό και με τη σειρά της σε μεγαλύτερα αποτελέσματα, όπως αναφέρεται ανωτέρω.
Το μέγεθος και οι συνδέσεις
Ενώ οι ανταγωνιστικές πιέσεις μπορεί να βοηθήσουν στην τόνωση της καινοτομίας στις συσπειρώσεις (clusters), καθώς οι εταιρείες προσπαθούν για την απόκτηση του πλεονεκτήματος στην αγορά το ένα σε σχέση με το άλλο, άλλοι παράγοντες είναι σημαντικοί. Για παράδειγμα, οι επιχειρήσεις που λειτουργούν μέσα σε συσπειρώσεις (clusters) μπορούν να εργαστούν σε ένα ευέλικτο και δυναμικό τρόπο. Η στενή σχέση μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών επιτρέπει στις εταιρείες να ανταποκρίνονται γρήγορα στις αναμενόμενες εξελίξεις της έρευνας ή στις ανάγκες των καταναλωτών, και συνεργάζεται στενά με τους συνδεόμενους προμηθευτές για να ενεργήσουν ταχέως. Άλλωστε η κρίσιμη μάζα που επέφερε τη συσπείρωση φέρνει συχνά σε επαφή τους ηγέτες της αγοράς και εκλεπτυσμένα ενδιαφερόμενα μέρη καθώς και τους αγοραστές, έχοντας ως αποτέλεσμα ένα «πιο διαυγές παράθυρο» για τον κόσμο των επιχειρήσεων - κατ 'ουσίαν είναι περισσότερο συνδεδεμένη με τις εξελίξεις και περισσότερο ανταποκρινόμενο στις εξελίξεις.
Δημιουργία περισσότερων επιχειρήσεων
Τέλος, η δημιουργία επιχειρήσεων λέγεται ότι πρέπει να ενισχυθεί μέσω της ομαδοποίησης (clustering). Καθώς οι εταιρείες και τα ενδιαφερόμενα μέρη ομαδοποιούνται, τόσο περισσότεροι προμηθευτές και συναφείς οργανισμοί και εταιρείες επιδιώκουν να αποτελέσουν τμήμα της αναπτυσσόμενης συσπείρωσης. Αυτός ο θετικός βρόχος ανάδρασης - επιτυχία που οδηγεί σε μεγαλύτερη μάζα και με τη σειρά της σε μεγαλύτερη επιτυχία - προστίθεται στον τρόπο με τον οποίο η ροή πληροφοριών μέσα σε μια συσπείρωση μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη επιχειρησιακή δημιουργία. Όσοι λειτουργούν εντός ή γύρω από τη συσπείρωση έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση στις γνώσεις σχετικά με τις δυνατότητες, ώστε να βρίσκονται στην καλύτερη θέση για να επωφεληθούν και να δημιουργήσουν εταιρείες που θα επωφεληθούν από την εύκολη πρόσβαση στους πόρους και τις βάσεις των δεξιοτήτων. Η παρουσία των πανεπιστημίων και των παρεμφερών ιδρυμάτων, μέσα σε αποτελεσματικές συσπειρώσεις (clusters) είναι επίσης σημαντική για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων, με την επώαση των νέων επιχειρήσεων και τη δημιουργία spin off εταιρειών από την έρευνα αποτελώντας σημαντικά στοιχεία οικονομικής ανάπτυξης.
Εκτιμώντας τις επιπτώσεις της ομαδοποίησης (clustering)
Οι λόγοι της ομαδοποίησης ως ένα σημαντικό εργαλείο μέσα σε μία στρατηγική οικονομικής ανάπτυξης για κάθε πόλη είναι σαφείς.. Ωστόσο, καθώς ο αριθμός των συσπειρώσεων αυξάνεται και η ποικιλία των θεματικών ζητημάτων διευρύνεται, η πρόκληση για την αξιόπιστη ποσοτικοποίηση των επιπτώσεων τους σε ένα κινητό τρόπο μεγαλώνει.
Οι εργασίες της Stockholm School of Economics στηρίζουν το εγχείρημα ότι η ομαδοποίηση βελτιώνει την καινοτομία.. Για παράδειγμα, οι περιοχές που φιλοξενούν τις συσπειρώσεις (clusters) συχνά ξεπερνούν αυτές που δεν έχουν φιλοξενούν συσπειρώσεις από την άποψη των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Υπάρχει ωστόσο ξεκάθαρη ανάγκη για τις πόλεις να συμπεριληφθούν σε Ευρωπαϊκό επίπεδο για την ποσοτικοποίηση των επιπτώσεων των διαφόρων ειδών των ομίλων στην οικονομία της πόλης.
Λαμβάνοντας υπόψη τα σημαντικά οφέλη της ομαδοποίησης (clustering) για την οικονομία της πόλης και με τη σειρά τους για τις οικονομίες των ευρύτερων λειτουργικών χώρων, με αυτή τη μέθοδο της ενθάρρυνσης της οικονομικής ανάπτυξης θα αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία σε όλη την ΕΕ καθώς εισερχόμαστε σε περίοδο οικονομικής ανάκαμψης και αναδιάρθρωσης. Η καινοτομία και η ανάπτυξη της παραγωγικότητας υπόσχονται να στηρίξουν την ανάκαμψη και τη μελλοντική ανταγωνιστικότητα και ως εκ τούτου τις αρχές και πρακτικές που διέπουν την ομαδοποίηση υπόσχονται να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη μακράς διάρκειας πορεία της γνώσης και της καινοτομίας με βάση την Ευρώπη ως ο διάδοχος της στρατηγικής της Λισαβόνας.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Οι συσπειρώσεις (clusters) δεν είναι απλώς ένα θεωρητικό εργαλείο, αλλά πολύπλευρες, συχνά προσβαλλόμενες πράξεις, για την τοπική οικονομική ανάπτυξη. Βασισμένα στη στενή σχέση μεταξύ επιχειρήσεων και άλλων οικονομικών φορέων από όλους τους τομείς, οι συσπειρώσεις (clusters) υποστηρίζουν την προώθηση όλες τις πτυχές της οικονομικής ανάπτυξης από την καινοτομία έως τη δημιουργία επιχείρησης. Για αυτό το λόγο θα έπρεπε να θεωρηθούν ως διατομεακό στοιχείο της συνολικής οικονομικής πολιτικής αντίθετα με μία εξειδικευμένη ανησυχία.
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι ομάδες έχουν σημαντικό αντίκτυπο στις οικονομίες, αλλά μπορούν να γίνουν περισσότερα για την ποσοτικοποίηση του πόσο οι επιπτώσεις ποικίλουν ανάλογα με τον τύπο της συσπείρωσης, με σκοπό να διευκολύνουν πιο προσαρμοσμένες και αποτελεσματικές πολιτικές και προγράμματα στο μέλλον.
Πόλεις σε όλη την ΕΕ έχουν ένα μοναδικό συνδυασμό δεξιοτήτων, εμπειριών και πόρων που προκύπτει από τον οικισμό που τους επιτρέπει να προωθήσουν την ομαδοποίηση (clustering) πιο αποτελεσματικά από οποιαδήποτε άλλο κυβερνητικό επίπεδο στην ΕΕ.
Μέσω μιας προσέγγισης των ανθρώπινων πόρων, της οικονομικής στήριξης, της ανάπτυξης των υποδομών και της προώθησης της εταιρικής σχέσης οι πόλεις μπορούν να αναπτύξουν αποτελεσματικές πολιτικές ομαδοποίησης (clustering) που βασίζονται στις υφιστάμενες παρεμβάσεις. Ενώ η ΕΕ παρέχει πολύτιμη καθοδήγηση και υποστήριξη για εκείνους που οδηγούν προς τα εμπρός την ομαδοποίηση (clustering), υπάρχει αναμφισβήτητα δυνατότητα για περισσότερη υποστήριξη στο μέλλον.
Το συνολικό μήνυμα σχετικά με ομαδοποίηση (clustering) είναι θετικό - οι πόλεις βρίσκονται ήδη στην αιχμή της υλοποίησης των προγραμμάτων συσπείρωσης που θα οδηγήσουν την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ, και περισσότερες πόλεις μπορούν να επωφεληθούν από την ανάπτυξη των δικών τους προγραμμάτων
