Ηλεκτρονικές υπηρεσίες για κατ’ οίκον φροντίδα υγείας και κοινωνικής πρόνοιας

Οι Δήμοι ήδη προσφέρουν υπηρεσίες φροντίδας στα ΚΑΠΗ , βοήθεια στο σπίτι ή με τα Δημοτικά αστικά ιατρεία.Η εφαρμογή Τεχνολογιών Πληροφοριών και Τηλεπικοινωνιών (ΤΠΕ) στις υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής φροντίδας είναι μια πολλά υποσχόμενη προσπάθεια να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που δημιουργούνται λόγω της αύξησης του μέσου όρου ηλικίας, της μειωμένης οικογενειακής φροντίδας και της μείωσης του εργατικού πληθυσμού.

Στόχος είναι μια πιο αποτελεσματική διαχείριση και προσφορά κοινωνικής φροντίδας και φροντίδας υγείας μέσω ΤΠΕ, η μείωση της διάρκειας περίθαλψης σε ιδρύματα και νοσοκομεία, η αύξηση του χρόνου διαμονής στο σπίτι και η βελτίωση της ποιότητα ζωής ηλικιωμένων και ατόμων με ειδικές ανάγκες, με νοητικά προβλήματα ή χρόνιες παθήσεις. Πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη για λογαριασμό της Ευρωπαικής Επιτροπής, με σκοπό τον εντοπισμό του βαθμού αξιοποίησης ΤΠΕ στην Ευρώπη, την Αμερική και την Ιαπωνία διακρίνει δύο κύριους τομείς εφαρμογής των εν λόγω τεχνολογιών: Την τηλε-φροντίδα (telecare), που αναφέρεται στην παροχή κατ’ οίκον υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας και την τηλε-υγεία στο σπίτι (home telehealth), που αναφέρεται στην παροχή κατ’ οίκον υπηρεσιών ιατρικής φροντίδας.

Διαβάστε παρακάτω κείμενο του Μανώλη Τσικνάκη ,Συντονιστή του κέντρου Ιατρικής πληροφορικής και Τηλεματικών εφαρμογών υγείας .Ινστιτούτο πληροφορικής, του ΙΤΕ , για το τί είναι η τηλέ-φροντίδα και η τηλέ-υγεία και ποιές είναι οι περιοχές εστίασης για υπηρεσίες ηλεκτρονικής υγείας και φροντίδας

Εισαγωγή

Η εφαρμογή Τεχνολογιών Πληροφοριών και Τηλεπικοινωνιών (ΤΠΕ) στις υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής φροντίδας είναι μια πολλά υποσχόμενη προσπάθεια να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που δημιουργούνται λόγω της αύξησης του μέσου όρου ηλικίας, της μειωμένης οικογενειακής φροντίδας και της μείωσης του εργατικού πληθυσμού.

Στόχος είναι μια πιο αποτελεσματική διαχείριση και προσφορά κοινωνικής φροντίδας και φροντίδας υγείας μέσω ΤΠΕ, η μείωση της διάρκειας περίθαλψης σε ιδρύματα και νοσοκομεία, η αύξηση του χρόνου διαμονής στο σπίτι και η βελτίωση της ποιότητα ζωής ηλικιωμένων και ατόμων με ειδικές ανάγκες, με νοητικά προβλήματα ή χρόνιες παθήσεις. Πρόσφατη έρευνα[2] που διεξήχθη για λογαριασμό της Ευρωπαικής Επιτροπής, με σκοπό τον εντοπισμό του βαθμού αξιοποίησης ΤΠΕ στην Ευρώπη, την Αμερική και την Ιαπωνία διακρίνει δύο κύριους τομείς εφαρμογής των εν λόγω τεχνολογιών: Την τηλε-φροντίδα (telecare), που αναφέρεται στην παροχή κατ’ οίκον υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας και την τηλε-υγεία στο σπίτι (home telehealth), που αναφέρεται στην παροχή κατ’ οίκον υπηρεσιών ιατρικής φροντίδας.

Σε ερευνητικό και δοκιμαστικό στάδιο εξελίσσονται ακόμα τα «έξυπνα σπίτια», τα οποία συνδυάζουν τις υπηρεσίες τηλε-φροντίδας και τηλε-υγείας με συστήματα οικιακής αυτοματοποίησης. Με αυτόν τον τρόπο προωθούν την ανεξάρτητη ζωή των ενοίκων και φροντίζουν για την αναβάθμιση της ποιότητας της.

Τηλε-φροντίδα

Οι υπηρεσίες τηλε-φροντίδας διακρίνονται σε:

Α) Προσωπικά συστήματα συναγερμού (τηλε-φροντίδα 1ης γενιάς), τα οποία ξεκίνησαν να εφαρμόζονται ήδη από το 1980 και επιτρέπουν σε ηλικιωμένους και σε άτομα με ειδικές ανάγκες να αποστέλλουν κλήσεις βοήθειας μέσω μίας φορητής συσκευής. Οι κλήσεις απευθύνονται σε ένα κέντρο, που στη συνέχεια επικοινωνεί με οικογενειακά πρόσωπα ή καλεί άμεση βοήθεια. Τα προσωπικά συστήματα συναγερμού παρέχονται συνήθως ως υπηρεσίες κοινοτήτων (δήμων) ή ιδιωτικών επιχειρήσεων.

Β) Τηλε-φροντίδα 2ης γενιάς, η οποία φέρει μια σειρά αναβαθμίσεων σε σχέση με την 1η γενιά. Η χρήση αισθητήρων πτώσης, κίνησης, καπνού, θερμοκρασίας, κ.α. επιτρέπει την αυτόματη κλήση για παροχή υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας σε περίπτωση ανάγκης. Η τηλε-φροντίδα 2ης γενιάς βασίζεται πάνω στις υποδομές προσωπικών συστημάτων συναγερμού με πρόσθετες υπηρεσίες τηλεδιάσκεψης.

Γ) Τηλε-φροντίδα 3ης γενιάς, η οποία βασίζεται σε νέες αναδυόμενες ΤΠΕ με την ικανότητα να αναγνωρίσουν πιθανά προβλήματα ενός χρήστη πριν ακόμα αυτά εμφανιστούν και να παρέμβουν προληπτικά. Τέτοια συστήματα χρησιμοποιούν εξελιγμένες μεθόδους παρακολούθησης και αναγνώρισης τύπων συμπεριφοράς και δραστηριότητας του ενοίκου.

Τηλε-υγεία στο σπίτι

Η τηλε-υγεία, όπως προαναφέρθηκε, χρησιμοποιεί ΤΠΕ για την παροχή υπηρεσιών ιατρικής φροντίδας στους χρήστες στο σπίτι (ή και έξω από αυτό). Συμπεριλαμβάνει υπηρεσίες τηλε-παρακολούθησης, τηλε-διάσκεψης και συμβουλής, τηλε-αποκατάστασης, όπως και συσκευές προώθησης της αυτοδιαχείρισης υγείας. Μερικές εφαρμογές τηλε-υγείας μπορούν να λειτουργήσουν ως επέκταση των υποδομών των προσωπικών συστημάτων συναγερμού. Συνήθως όμως αναπτύσσονται και εφαρμόζονται ανεξάρτητα, λόγω της ξεχωριστής γραμμής οργάνωσης υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας και φροντίδας υγείας.

Τι είναι η ηλεκτρονική υγεία και φροντίδα

Ο όρος ηλεκτρονική υγεία αποτελεί εξέλιξη του όρου τηλεϊατρική και τηλε-φροντίδα . Η ηλεκτρονική υγεία αποτελεί ένα αναδυόμενο πεδίο στην τομή των επιστημονικών πεδίων της ιατρικής πληροφορικής, της δημόσιας υγείας και της επιχειρησιακής έρευνας, αναφερόμενος στην παροχή υπηρεσιών υγείας και δεδομένων με την χρήση του διαδικτύου και σχετικών τεχνολογιών.

Η ηλεκτρονική υγεία αναμένεται να αποτελέσει ένα σημαντικό τμήμα της συνολικής Ευρωπαϊκής αγοράς τεχνολογιών πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών στην υγεία.

Μέχρι το τέλος του 2010 οι επενδύσεις σε eHealth αναμένεται να αποτελούν το 25% των συνολικών δαπανών σε πληροφορική και τηλεπικοινωνίες στην υγεία. Αρκετές χώρες έχουν διαμορφώσει στρατηγικές υλοποίησης eHealth υπηρεσιών, οι οποίες απαιτούν χρηματοδότηση που ξεπερνά το ποσοστό του 3% των συνολικών εσόδων του τομέα της υγείας. Τέτοιες χώρες είναι η Ιρλανδία, η Δανία, και η μεγάλη Βρετανία.

Η Ολλανδία έχει ήδη φτάσει αυτό το επίπεδο την προηγούμενη δεκαετία και η Γερμανία αυξάνει αντίστοιχα δραματικά τις σχετικές δαπάνες. Οι χώρες της Νοτίου Ευρώπης βρίσκονται καθυστερούν, με μια περίοδο υστέρησης που ανέρχεται σε 4-5 χρόνια. Μακροπρόθεσμα αναμένεται ακόμη μεγαλύτερη ανάπτυξη καθώς η χρήση των υπηρεσιών ηλεκτρονικής υγείας αρχίζει να επιταχύνεται και αυτές να διαχέονται ευρύτερα.
Περιοχές εστίασης για υπηρεσίες ηλεκτρονικής υγείας και φροντίδας
Σύμφωνα με μελέτη που ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του 2003 από το Εργαστήριο Ηλεκτρονικής Υγείας του Πανεπιστημίου του Calgary με τίτλο “Socio-Economic Impact of Telehealth: Evidence Now for Health Care in the Future”, οι υπηρεσίες ηλεκτρονικής υγείας που κρίνονται ιδιαίτερα σημαντικές αφορούν την από απόσταση διαχείριση χρόνιων παθήσεων (π.χ. χρόνιων καρδιολογικών ασθενών, χρόνιων ασθενών με αναπνευστικά προβλήματα, ογκολογικών ασθενών, διαβητικών, ασθματικών, κλπ).

Συγκεκριμένες κατηγορίες οι οποίες διεθνώς φαίνεται να αποτελούν τις πιο ενδεδειγμένες και με αναμενόμενα σημαντικά οφέλη σε σχέση με το κόστος είναι οι κατηγορίες ασθενών με:

* Άσθμα
* Διαβήτη
* Καρδιακές παθήσεις
* Φροντίδα ηλικιωμένων (Elder Care)

Άσθμα
Η American Lung Association αναφέρει ότι το Άσθμα αποτελεί τον πρώτο λόγο για σχολική απουσία (school absences), και επίσης ευθύνεται για 3 εκατομμύρια χαμένες εργατο/ημέρες κάθε χρόνο. Οι χαμένες ημέρες από το σχολείο και τη δουλειά, καθώς και η ιατρική φροντίδα, συνεισφέρουν στο συνολικό κόστος του άσθματος, το οποίο εκτιμάται σε $11.3 δις. Το 1998 στη Αμερική μόνο.

Παρά το γεγονός ότι οι αριθμοί για τα Ελληνικά δεδομένα είναι σημαντικά χαμηλότεροι, η επίδραση του άσθματος στην υγεία και στην οικονομία είναι το ίδιο σημαντική (σε ποσοστά). Αυτό το οποίο είναι ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι, σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου της Κρήτης) σχεδόν 7-12% των παιδιών στην Ελλάδα υποφέρουν από άσθμα, με την Αθήνα, την Θεσσαλονίκη και την Κρήτη(!!!) να πλησιάζουν το 12%.

Διαβήτης
Ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί χρόνο νόσημα και η εμφάνιση του αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, μέχρι το έτος 2030 ο αριθμός των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη θα ξεπεράσει το 350 εκατομμύρια. Οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις που προκαλεί ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μεγάλες και οφείλονται στην ίδια την ασθένεια και στις επιπλοκές της.

Τα καρδιοαγγειακά νοσήματα, όπως η στεφανιαία νόσος και τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, είναι πολύ πιο συχνά στα άτομα με διαβήτη και προσβάλουν το 65% του συνόλου του. Σύφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το έτος 1995 στην Ελλάδα υπήρχαν 857.000 άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, ενώ το έτος 2025 ο αριθμός αυτός θα πλησιάσει το 1.100.000 άτομα. Το ερώτημα που τίθεται είναι τι θα πρέπει να γίνει ώστε να αντιμετωπιστούν ο σακχαρώδης διαβήτης και οι καρδιοαγγειακές επιπλοκές που αυτός προκαλεί.

Ευτυχώς, πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι ο έλεγχος των επιπέδων της ζάχαρης στο αίμα μπορεί να εμποδίσει ή να μειώσει δραματικά τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του σακχαρώδη διαβήτη.

Η διεθνής εμπειρία από την εφαρμογή υπηρεσιών για «κατ’οίκο διαχείριση του διαβήτη - Home ehealth Diabetes Management» έχουν αποδειχθεί να λειτουργούν ευεργετικά στην αποτελεσματικότερη διαχείριση της ασθένειας από τους ασθενείς (self-management skills) και να αυξάνει την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών από τους επαγγελματίες υγείας. Τέτοιες υπηρεσίες προσφέρουν:

* 24/7 κατ’ οίκον παρακολούθηση και υποστήριξη ασθενών (Home Telehealth -monitoring and patient support)
* Διαχείριση φαρμακευτικής αγωγής (Medication management for insulin and oral agents)
* Διαχείριση της μέτρησης της γλυκόζης (Instruction on self blood glucose monitoring)
* Απομακρυσμένη τηλε-επίσκεψη (Remote video visiting)
* Τηλεδιαχείριση (Diagnostic monitoring)

Καρδιακές Παθήσεις
Στις Ηνωμένες Πολίτείες, σύμφωνα με στοιχεία του American Heart Association, (στοιχεία του 2001) 5 εκατομμύρια ασθενείς έχουν καρδιακές παθήσεις, και περίπου 500.000 ασθενείς διαγνώσκονται για πρώτη φορά κάθε χρόνο.

Τα καρδιακά νοσήματα οφείλονται για 12 με 15 εκατομμύρια ιατρικές επισκέψεις και για 6.5 εκατ. ημέρες νοσηλείας σε νοσοκομεία κάθε χρόνο. Περίπου 300.000 ασθενείς πεθαίνουν κάθε χρόνο με τις καρδιακές παθήσεις να είναι ο κύριος λόγος για τον θάνατο.

Στην Ευρώπη, με βάση τα στοιχεία του 2001 από το European Society of Cardiology, σχεδόν 10 εκατομμύρια ασθενείς πάσχουν από καρδιακές παθήσεις (4-5% του συνολικού πληθυσμού). Περίπου το 78% του συνόλου των ασθενών έχουν κατ’ ελάχιστο 2 εισαγωγές σε νοσοκομειακό σχηματισμό το χρόνο.

Συμπερασματικά, οι καρδιακές παθήσεις αποτελούν μεγάλο και αυξανόμενο κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Το κόστος διαχείρισης των προβλημάτων αυτών αντιπροσωπεύει το περίπου το 2-3% του συνολικού κόστους του συστήματος υγείας.

Διεθνώς, υπηρεσίες ηλεκτρονικής υγείας έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία για την τηλε-διαχείριση των ασθενών αυτών, με σημαντικά οφέλη σε σχέση με την αύξηση της ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας αλλά και μείωση του κόστους διαχείρισης των ασθενών αυτών.

Ηλεκτρονικές υπηρεσίες για τη φροντίδα ηλικιωμένων

Καθώς αυξάνεται ο αριθμός των πολιτών άνω των 75 ετών, η ανάγκη για την παροχή υπηρεσιών για κατ’ οίκο παρακολούθηση, διαχείριση και υποστήριξη τους αυξάνει αντίστοιχα.
Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (ΕΣΥΕ), ο αριθμός των Ελλήνων πολιτών στις διάφορες ηλικιακές κατηγορίες ενδιαφέροντος παρουσιάζεται στον Πίνακα

Πίνακας : Ηλικιακές κατηγορίες του Ελληνικού Πληθυσμού (ΕΣΥΕ, 2007)

Ηλικιακή Κατηγορία ,Αριθμός Πολιτών

70-74, 565.551 χιλ
75-79, 417.329 χιλ
80-84, 220.391 χιλ
85+, 141.020 χιλ

Σαν αποτέλεσμα υπηρεσίες ηλεκτρονικής υγείας για την κατ’ οίκο υποστήριξη, και παρακολούθηση των πληθυσμιακών ομάδων έχουν αποδειχθεί διεθνώς να συνεισφέρουν σημαντικά στην καλύτερη διαχείριση των ατόμων αυτών και την ταυτόχρονη μείωση των δαπανών υγείας που αφορούν τα άτομα αυτά.

Τυπικές υπηρεσίες για κατ’ οίκον παρακολούθηση και φροντίδα ηλικιωμένων εμπεριέχουν:

* 24/7 κατ’ οίκον παρακολούθηση και υποστήριξη (Telehomecare -monitoring and patient support)
* Διαχείριση φαρμακευτικής αγωγής (Medication compliance management)
* Εντοπισμός και διαχείριση επειγόντων περιστατικών, μέσω έξυπνων συσκευών και συστημάτων εντοπισμού και ανάλυση τςη κίνησης, συστήματα εντοπισμού πτώσης, κλπ (έξυπνο σπίτι)
* Απομακρυσμένη τηλε-επίσκεψη (Remote video visiting)
* Τηλεδιαχείριση (Diagnostic monitoring).